Chiropractie bij paarden

Rugproblemen bij paarden zijn nog steeds een onderschat aspect binnen de diergeneeskunde. Van oudsher werd alleen gekeken naar kreupelheid vanuit de benen, maar de afgelopen jaren is door onderzoek gebleken dat de paardenrug vaak meespeelt bij verminderde (sport)prestaties. Door middel van een goed klinisch onderzoek  (lichamelijk) kan een inschatting gemaakt worden of er sprake is van problemen vanuit de wervelkolom.

Soms is een klacht van de eigenaar van een paard niet altijd meteen duidelijk te herleiden naar een specifiek gebied. Een paardenarts zal een goede anamnese (ziektegeschiedenis) moeten afnemen en een gedegen kreupelheidsonderzoek moeten doen, eventueel aangevuld met observatie van het paard in functie.

Rugproblemen zijn vaak het gevolg (secundair) van een (primair) onderliggende kreupelheid, maar kunnen zeker ook op zichzelf staan. Andersom is ook mogelijk dat het paard kreupel wordt vanuit rugproblemen, maar dat komt beduidend minder voor. Het is aan de paardenarts om uit te zoeken waar de problemen liggen en of er aanvullend onderzoek nodig is om  structurele problemen aan bot, gewrichten en ligamenten (banden) in de wervelkolom uit te kunnen sluiten of juist te bevestigen. Als na het kreupelheidsonderzoek blijkt dat er problemen zijn in de rug en aanvullend onderzoek, zoals röntgenologisch en/of echografisch onderzoek geen ernstige afwijkingen laat zien, kan er een chiropractische behandeling gestart worden.

Chiropractie is een zeer specifieke methode die zich bezighoudt met de preventie, diagnostiek en behandeling  van stoornissen uit de wervelkolom en het bewegingsapparaat.

Een belangrijk punt binnen de chiropractie is dat het paard in zijn geheel wordt bekeken en het lichaam als een samenhangend geheel gezien wordt (holistische benadering). Globaal is dit de wervelkolom van hoofd tot staart, romp en ledematen, met alle daarbij horende lichaamseigen functies -en processen.

Het zenuwstelsel bestuurt alle processen in het lichaam en zal optimaal moeten functioneren om lichaamsfuncties, zoals beweging,  zo goed mogelijk plaats te laten vinden. Het ontvangt signalen, verwerkt deze en reageert hierop door middel van bijvoorbeeld verandering van gang of lichaamshouding. De fijngevoeligheid van het zenuwstelsel zorgt ervoor dat het lichaam zich snel en correct kan aanpassen op veranderingen in een situatie of omgeving, maar is daardoor ook gevoelig voor blessures of afwijkingen in zenuwen en daarmee betreffende functies.

Het benige deel van de wervelkolom zorgt voor stabilisatie, beweeglijkheid en bescherming van het lichaam. Het beschermt onder andere het ruggenmerg: het besturingssysteem van het lichaam. Tussen de wervels van de wervelkolom treden zenuwen uit die de informatie geleiding van en naar de ledematen en organen verzorgen.

Een beperking in de beweeglijkheid van de wervelkolom kan het gevolg zijn van trauma (bijvoorbeeld een val), een slecht passend zadel, verkeerde belasting, beenstand, scheefheid en overbelasting. Hierdoor ontstaan beschadigingen in weke delen (alle weefsels behalve benige delen zoals bot) van de rug. Dit kan leiden tot een afwijkende spierspanning, pijnlijkheid en een verminderde beweeglijk in de gewrichten. Meestal reageert het lichaam hierop door met een ander deel te gaan compenseren waardoor dit weer relatief overbelast kan raken. Een goede ruiter kan ‘aanvoelen’  waar het paard ‘vasthoudt’ of minder soepel beweegt.

Naast een doorverwijzing door een dierenarts kunnen redenen (indicaties) voor een chiropractisch consult zijn:

• artrose (slijtage van het gewricht wat vaak gepaard gaat met bot opbouw/ nieuwvorming)
• synovitis (ontsteking gewrichtsvloeistof en binnenbekleding gewricht)
• verhoogde gevoeligheid voor tying up (spierbevangenheid)
• ataxie (coördinatie vermindering)
• peesproblemen

• stijfheid in de beweging
• onvoldoende impuls
• weigeren voor de hindernis
• hoofd kantelen
• bit vastpakken
• staakgedrag
• moeite met aanleuning of nageven
• moeite met stelling links/rechts, zijgangen
• moeite met verzamelen
• moeite met aanspringen in (linker/rechter) galop
• moeite met doorgalopperen
• moeite met specifieke oefeningen (bijv. pirouettes)
• problemen met springen

•  irritaties bij opzadelen en/of aansingelen
• onrust bij het poetsen
• headshaking syndroom

Bij al deze indicaties is het van groot belang dat structurele problemen (van benige en/of weke delen) door een dierenarts uitgesloten, dan wel behandeld zijn.

Het algehele resultaat van chiropractie is:

• Verbeteren van prestatievermogen
• Preventie van blessures
• Verbeteren van de algehele conditie

Chiropractie kan een aanvulling zijn op de reguliere geneeskunde, het is GEEN vervanging. Het kan zowel helpen bij het stellen van de juiste diagnose als bij de behandeling van problemen aan het bewegingsstelsel en de wervelkolom. Mede om deze reden is een goede samenwerking tussen chiropractor en paardendierenarts noodzakelijk.

Een chiropractor kan door middel van observatie in rust en tijdens beweging een indicatie krijgen waar de beweeglijkheid in de wervelkolom verminderd is. Dit gebeurt in samenhang met de (ziekte)geschiedenis  (anamnese) en klacht zoals verteld door de eigenaar van het paard.

Daarbij zal door middel van palpatie (afvoelen) op zoek gegaan worden naar warmteverschillen, pijnlijkheden en spierspanning. Hiervoor is een optimale kennis van veterinaire anatomie, fysiologie en pathologie noodzakelijk.

Aanvullend wordt hierna met behulp van speciale manuele technieken de daadwerkelijke beweeglijkheid van afzonderlijke wervels getest, waarna bij een beperking en/of pijnlijkheid, aan de hand van de klacht van het paard, tot behandeling wordt over gegaan. Hiervoor is totale kennis van de mobiliteit van de wervelkolom noodzakelijk.

De behandeling bestaat uit het mobiliseren en manipuleren van gewrichten in het lichaam van het paard om zowel een beperking in de beweeglijkheid als een pijnlijkheid te behandelen.

Mobiliseren is het ‘losmaken’ van spieren, ligamenten (banden) en gewrichten (kapsels). Bij het daadwerkelijk manipuleren van een gewricht vindt er een ‘HVLA thrust’ plaats (High Velocity Low Amplitude Adjustment). Dit is een korte beweging (kleine amplitude) met een hoge snelheid (high velocity) in de richting van het gewrichtsvlak. Het doel is om de bewegingsuitslag (ROM, Range Of Motion) te vergroten en de pijnlijkheid te verminderen. Soms gaat dit gepaard met een klein ‘plop’ geluid, wat veroorzaakt wordt door lucht die uit het gewricht ontsnapt. Een vergelijkbaar geluid is te horen bij het oprekken van je vingers of tenen. Na een manipulatie is het betreffende gewricht vaak weer terug in zijn normale beweeglijkheid  Daarnaast wordt er via het zenuwstelsel een ontspannend effect bereikt. Een effectieve chiropractische behandeling, beïnvloedt het functioneren van het zenuwstelsel en daarmee  de gehele gezondheid.

Een goede chiropractor zal altijd het totale plaatje van het paard en de ruiter meenemen in de behandeling. Huisvesting, voeding, zadel en rijtechnische begeleiding zullen aan bod komen. Dit om een snel(ler) herstel te bevorderen en de kans op recidief (terugval in de klachten) te verkleinen.

Vaak zijn 1 of 2 behandelingen voldoende om het paard en de ruiter weer verder op weg te helpen. Bij (sport)paarden, welke op hoger niveau dienen te presteren, is het vaak aan te raden om op regelmatige basis in een (onderhouds)behandeling te voorzien.

Ook binnen de revalidatie kan chiropractie uitkomst bieden en het herstelproces bevorderen. Bij langdurig herstel van bijvoorbeeld een peesblessure kunnen er secundair problemen met de beweeglijkheid van de wervelkolom ontstaan. Door een langdurige pijnlijkheid zal het lichaam proberen te compenseren en het pijnlijke gebied minder te belasten. Gevolg hiervan kan zijn dat andere gedeeltes overbelast kunnen raken.

In het revalidatieproces moet er daarom niet alleen gekeken worden naar de blessure, maar naar het gehele paard. Ook het management eromheen (manier van trainen, zadel, etc) is van wezenlijk belang om een paard goed te laten herstellen en het risico op recidief zo klein mogelijk te houden.