Paardenarts
Zoek op aandoening of onderwerp

Periodontal disease is de belangrijkste oorzaak voor het verliezen van tanden en kiezen in de paardenmond. Met periodontal disease worden de veranderingen aan het parodontium bedoeld. Het parodontium zijn alle weefsels welke de tanden en kiezen ondersteunen. Het bestaat uit: tandvlees, parodontale ligamenten (groep vezels die de tand in de tandkas vasthouden), cement en het alveolaire bot (dit is het bot waar de kiezen in zitten). In de tekst wordt over kiezen gesproken, waar ook tanden bedoeld wordt.

Voorkomen

Periodontal disease is een ontstekingsproces, welke voornamelijk bij de kiezen gezien wordt. De ziekte kan op alle leeftijden voorkomen. We zien periodontal disease vooral veel bij paarden met diastasen (ruimte tussen twee tanden of kiezen welke eigenlijk strak tegen elkaar aan horen te liggen). Door ontsteking worden de ondersteunende weefsels steeds verder aangetast, waarbij uiteindelijk de kiezen los kunnen komen te zitten en verplaatsen of zelfs verloren gaan. Paardeneigenaren moeten zich bewust zijn van het risico op deze ziekte, want bij een tijdige diagnose kan er in een vroeg stadium ingegrepen worden, wat de basis is voor een succesvolle behandeling.

Verschijnselen

De klinische verschijnselen komen overeen met veel andere gebitsproblemen. Enige verschijnselen die waargenomen kunnen worden bij periodontal disease zijn:

  • gewichtsverlies
  • overmatig speekselen/kwijlen
  • knoeien met voer
  • proppen maken
  • stinken uit de mond
  • vieze stinkende neusuitvloeiing
  • problemen hebben met het bit aan nemen
  • hoofdschudden
  • pijnlijk reageren op aanraking van het hoofd

Naast genoemde verschijnselen wil periodontal disease ook nog wel eens tot koliek of slokdarmverstopping leiden.

Oorzaken

Ook bij mensen kan periodontal disease voorkomen. Bij mensen zijn bacteriën die zich afzetten op een toegenomen hoeveelheid tandsteen en tandplak op de tandhals bij de overgang naar het tandvlees meestal de veroorzakers van periodontal disease. Doordat het paardengebit blijft doorgroeien, zal er bij paarden minder tandplak op deze overgang naar het tandvlees afgezet worden. Wel zitten er veel bacteriën op plaatsen waar voer vast zit tussen de kiezen, wat we zien bij diastasen.

Afb. 3: Een diastase: ruimte tussen de kiezen waar voer klem kan komen te zitten en kan gaan rotten.

Diastasen

Diastasen worden als belangrijkste veroorzaker gezien van periodontal disease. Het voer komt klem te zitten in deze ruimten en gaat rotten. Het tandvlees raakt ontstoken en verkeerde bacteriën krijgen de overhand. De ontsteking dringt steeds dieper door de weefsels in, waarbij er steeds meer structuren aangetast worden waarmee de kies vastzit. Deze gaat losser zitten en kan verplaatsen. Wanneer het paard niet behandeld wordt, kunnen ook omliggende structuren aangetast worden. Kiezen kunnen hierdoor, na een pijnlijk proces, verloren gaan.

Voeding

Ook speelt de voeding van het paard een rol als veroorzaker van de ziekte. Paarden die veel grazen lijken minder last te hebben van periodontal disease dan paarden die voornamelijk gehakseld voer en veel krachtvoer krijgen. Het paardengebit is ervoor gemaakt om veel te malen. Dit kunnen we bereiken door onze paarden voldoende ruwvoer van goede kwaliteit aan te bieden. Wanneer er onvoldoende maalslagen gemaakt worden door teveel structuurarm voer, zal het gebit afwijkend afslijten.

Afb. 4: Afwijkend afgesleten paardengebit met grote haken op de kiezen en dominante te ver doorgegroeide kiezen, waardoor onregelmatige drukverdeling voor problemen zorgt.

Kauwen

Door het veel minder en korter kauwen, wordt er ook minder speeksel aangemaakt, waarin belangrijke afweerstoffen voor de mond zitten. Wanneer een paard bijna de hele dag loopt te grazen, komt er volop speeksel met deze stoffen vrij in de mond. Wanneer er dus minder en maar korte momenten gekauwd wordt, zal het paard maar weinig speeksel met afweerstoffen in de mond hebben.

Diagnose

Het is goed om te kijken naar hoe een paard eet. Hierbij kunnen de eerder genoemde verschijnselen te zien zijn. Wanneer het probleem al langer speelt, zal het paard zijn kauwpatroon aangepast hebben. Dit kun je soms aan de buitenkant van het hoofd al zien aan een asymmetrie van de kauwspieren. De sinussen (voorhoofdsholten) aan het hoofd worden beklopt. Bij een gezond paard klinkt dit hol en mag dit niet pijnlijk zijn. Wanneer de structuren aan de buitenkant van het hoofd en de snijtanden bekeken zijn, wordt de mondsperder in gedaan om de mond te kunnen bekijken.

Afb. 5: O.a. een spiegel en sonde zijn nodig voor een goede gebitsinspectie bij het paard.

Al het voer wordt uit de mond gespoeld om het gebit goed te kunnen inspecteren. Met een sonde, goed licht en een spiegel of een scoop (camera) wordt de mond onderzocht. Hierbij moet het paard goed stil staan om daadwerkelijk alles systematisch te kunnen bekijken. Afwijkingen die we bij periodontal disease kunnen aantreffen zijn:

  • plak, tandsteen en viezigheid om de tand
  • ontstoken tandvlees wat gezwollen kan zijn
  • bloedingen van het tandvlees tijdens het onderzoek
  • periodontal pockets (kraters in het tandvlees)
  • diastasen
  • speling op de tanden

Bij het diagnosticeren van periodontal pockets kan er met röntgenfoto’s gekeken worden naar de mate van aantasting onder het tandvlees. Er is dan ook te zien of de infectie al andere kiezen aan het aantasten is.

Afb. 6: Periodontal pocket (krater in tandvlees)

Therapie

Bij de behandeling van periodontal disease willen we het liefste het parodontium terugbrengen naar zijn oorspronkelijke staat. Helaas lukt dit niet wanneer de ziekte al verder gevorderd is. Dan is het zaak dit proces te stoppen en te voorkomen dat het verder door zet. Om dit te bereiken zal de oorzaak aangepakt moeten worden.

  • Aangezien diastasen door een verkeerde drukverdeling in de mond meestal de oorzaak zijn, moet het gebit goed uitgebalanceerd worden en de diastase behandeld worden. Afhankelijk van het type diastasen zijn hiervoor verschillende behandelmogelijkheden.
  • Een periodontal pocket wordt chirurgisch goed schoongemaakt. Het aangetaste weefsel wordt weggehaald en daarna wordt de pocket goed schoon gespoeld.
    Meestal is het nodig om het voermanagement aan te passen.
    Wanneer er al teveel botverlies is opgetreden, kan de kies het beste verwijderd worden om het proces niet  verder door te laten zetten naar andere kiezen en omringende structuren. Hiermee voorkom je ook aantasting van andere organen door infectie via de bloedsomloop.
Afb. 7: Verwijderde kiezen welke aangetast zijn door periodontal disease.

Preventie

Minimaal één keer per jaar moet er een goede gebitsinspectie worden gedaan, waarbij eventuele beginnende problemen weggenomen dienen te worden. Een beginnend proces is veel makkelijker te stoppen, waarbij de kans op succes groot is.

Prognose

Afhankelijk van het stadium van periodontal disease is er iets te zeggen over de prognose. Een tijdige herkenning en tijdige behandeling zijn de basis voor een succesvol herstel.

 

Auteur: Sanne Journée