Paardenarts
Zoek op aandoening of onderwerp
Leestijd: 4 minuten

Schiefels zijn veelvoorkomende botblessures van het pijp- of griffelbeen bij (sport)paarden. Griffelbeenderen zijn kleine botjes die zich aan weerszijden van de pijp van zowel de voor- als achterbenen bevinden. Ze zijn met peesachtig weefsel verbonden met de pijp en maken aan de bovenkant deel uit van de voorknie en de sprong.

Wat is een schiefel precies?

De medische term voor een schiefel is periostale exostose: een woekering van het botvlies. Het botvlies is een stevige laag cellen die zorgt voor de voeding, groei, bescherming en herstel van het onderliggende bot. Deze laag heeft daarvoor de unieke mogelijkheid om nieuw botweefsel aan te maken.

Oorzaken

Het botvlies van het pijp- of griffelbeen kan op verschillende manieren geïrriteerd raken. Vaak is er sprake van uitwendig letsel met als gevolg een kneuzing van het botvlies of een breuk/scheurtje in het griffelbeen (bijv. door aantikken met het andere been of vastliggen in de stal). Daarnaast kan het ontstaan door overbelasting van de pezige verbinding tussen de pijp en het griffelbeen (bijv. door te zware training of een incorrecte beenstand).

Afb. 1: Radius(1), Griffelbeen (2), Pijpbeen (3), de kleine botjes op de foto zijn de carpaalbotjes.

Gevolgen

Het botvlies zal door de opgelopen schade een plaatselijke zwelling vertonen. In een later stadium wordt dit door mineralisatie omgezet in botweefsel en kan de zwelling blijvend worden. Het is afhankelijk van de uitgebreidheid en locatie van de zwelling welke problemen het paard ondervindt. De schiefel kan in eerste instantie een op zichzelf staande pijnlijkheid veroorzaken, maar als pezen verdrukt raken, kan er ook gevolgschade ontstaan. Met name de tussenpees en het checkligament staan bekend om hun betrokkenheid bij schiefelproblemen. Als de schiefel erg dicht bij de voorknie of sprong zit, kan er ook artrose van deze gewrichten optreden.

Afb. 2: Röntgenfoto waarop een schiefel te zien is

Hoe herken je een schiefel?

Een schiefel wordt in het acute stadium gekenmerkt door een warme en pijnlijke zwelling aan een griffelbeen. Als het paard kreupel is van een schiefel is dit meestal het duidelijkst zichtbaar in draf. Wanneer de schiefel langer bestaat zie je vaak een afname van de omvang en pijnlijkheid. Dit komt doordat de gezwollen weke delen worden omgezet in minder gevoelig botweefsel. Bij schade aan pezen of gewrichten kunnen ook hieraan afwijkingen gezien worden.

Bij welke paarden komen schiefels voor?

Schiefels kunnen op alle leeftijden en aan alle benen optreden, maar worden het meest gezien bij jonge sportpaarden aan de binnenzijde van het voorbeen. Bij jonge paarden zien we het vaakst een verschil tussen hoe intensief ze worden getraind en de training die ze daadwerkelijk aankunnen. Ook zijn jongere paarden vaak onstuimiger, betrokken bij ongelukken en wat minder handig bij het plaatsen van hun benen, dit vergroot de kans op uitwendig letsel. Daarbij zie je dat op latere leeftijd de verbinding tussen het griffelbeen en de pijp vaak sterker wordt en dus meer belasting kan verdragen. De binnenzijde van het voorbeen is vaker aangedaan omdat dit griffelbeen bij beweging meer belast wordt en makkelijker wordt aangetikt door het andere been.

Diagnose

Als een dierenarts een  schiefel heeft vastgesteld zal deze diagnose worden ondersteund met röntgen- en echo-onderzoek. Hiermee kan de dierenarts zien in welk mineralisatiestadium de schiefel is, of er misschien sprake is van een breuk of scheur van het griffelbeen en of de pezen geblesseerd zijn. Samen met de grootte en locatie van de schiefel kan er met deze informatie een behandelplan op maat worden opgesteld.

Behandelplan & preventie

Het is natuurlijk van groot belang om schiefels te voorkomen. Goed passende beenbescherming is hierbij een mooi begin. Maar let op: dit helpt alleen tegen uitwendig letsel en beschermt je paard nauwelijks tegen overbelasting. Een goede warming-up, het nastreven van een gezonde beenstand en arbeid die past bij de conditie en africhtingsniveau van je paard, kunnen je helpen om schiefelvorming door interne krachten te voorkomen. Na de arbeid is het altijd verstandig om de benen van je paard te koelen.

Behandeling van een schiefel

Mocht je paard ondanks alle voorzorgsmaatregelen toch een schiefel oplopen, twijfel dan niet en schakel je dierenarts in. Want als vuistregel geldt dat hoe eerder je een juiste behandeling instelt, hoe groter de kans op herstel is. Bij acute gevallen bestaat de behandeling vaak uit arbeidsrust, regelmatig koelen en het toedienen van ontstekingsremmers. Er kan gekozen worden voor middelen die in de mond worden ingegeven, injecties rond de schiefel zelf of koelende/ontstekingsremmende middelen die op de schiefel worden gesmeerd. Dit zorgt voor het slinken van het pijnlijke ontstoken weefsel en maakt de omvang van de uiteindelijke botveranderingen zo klein mogelijk. Als er na behandeling toch sprake is van enige botnieuwvorming, zorg er dan voor dat je goed passende beenbeschermers gebruikt om drukplekken te voorkomen.

Schiefeloperatie

Als er kans op blijvende schade aan pezen ontstaat, wordt vaak voor een operatie gekozen. Bij een schiefeloperatie wordt het overtollige botweefsel weggehaald om beschadiging van pezen te voorkomen. De kans op het succesvol verwijderen van de schiefel bij zo’n operatie is vrij groot. In sommige gevallen vormt zich na de operatie een nieuwe schiefel. In zulke gevallen of in het geval van een breuk kiest de chirurg er vaak voor om een deel van het griffelbeen te amputeren.

Prognose

Als je er met een schiefel vroeg bij bent en er een passende behandeling wordt ingesteld zijn de kansen op herstel groot. Het is heel belangrijk om de diagnose te ondersteunen met röntgen- en echo-opnames; hiermee kan de beste behandeloptie worden bepaald en krijg je meer informatie over de (kans op) schade aan pezen en gewrichten. Let op dat je je paard voldoende rust geeft om terugval te voorkomen.

Gerelateerde rubrieken