Hoefproblemen

De hoeven van een paard vormen het fundament van het bewegingsapparaat maar kunnen veel problemen met zich meebrengen. Het is aan te raden vlot te handelen wanneer zich een probleem voordoet, aangezien een paard de gehele dag op zijn hoeven loopt en deze zijn gewicht moeten dragen. Wanneer een paard pijn in één van zijn voeten heeft, zal hij deze gaan ontlasten. Een ander been wordt vervolgens meer belast of zelfs overbelast wat weer andere lichamelijke problemen tot gevolg kan hebben.

Om het hoefbeen van de ondervoet van het paard zit de hoeflederhuid (pododerma). Dit is het levende deel van de hoef en hier lopen de bloedvaten en zenuwen, de hoeflederhuid kan qua structuur en gevoeligheid worden vergeleken met het nagelbed van de mens.

De hoeflederhuid bestaat aan de buitenrand uit lamellen. Dit zijn een soort dunne plaatjes met ruimte ertussen; de hoeflederhuid wordt omsloten door de hoornschoen. De hoornschoen is het niet-levende deel van de hoef dat wordt gevormd door de kroonrand en hoort van een sterke, elastische en soepele structuur te zijn. De binnenzijde van de hoornschoen bestaat ook uit lamellen en deze schuiven precies om de lamellen van de hoeflederhuid. Het gebied waar de lamellen in elkaar grijpen vormt de witte lijn. Wanneer de hoef van een paard wordt opgetild is hier een dunne witte, poreuze lijn dichtbij de draagrand van de hoef te zien.

De meeste hoefproblemen zijn te voorkomen door van jongs af aan een regelmatige controle en verzorging door de hoefsmid plaats te laten vinden. Enkele veel voorkomende hoefproblemen zijn:

• Rotstraal
• Zoolzweer (pododermatitis)
• Brokkelhoeven
• Scheur in de hoornwand
• Losse hoefwand
• White line disease
• Straalkanker
• Nageltred

De straal is een zachtere, veerkrachtigere structuur dan de rest van de hoornschoen. Mede hierdoor kan de achterste hoefhelft bij het neerzetten en optillen van de hoef respectievelijk uitzetten en vernauwen (hoefmechanisme). Wanneer bacteriën en schimmels een kans krijgen zich te ontwikkelen in de straalgroeve en/of straalkussen, dan heeft dit verval tot gevolg. De straal raakt zijn gladde zachte structuur kwijt en gaat ontsteken. Dit brengt pijnlijkheid, aantasting van de normale anatomie en vaak een erg onaangename geur met zich mee.

Rotstraal kan ontstaan door:

• Te weinig beweging waardoor het hoefmechanisme niet goed kan functioneren.
• Een vuile stal, paddock of weide: de onderkant van de hoef komt voortdurend in aanraking met urine en mest.
• Onvoldoende dagelijkse hoefverzorging waardoor vuil lang in de hoeven blijft zitten.
• Bepaalde hoefvormen: nauwe hoeven met diepe straalgroeves hebben de neiging eerder rotstraal te ontwikkelen dan brede hoeven

Rotstraal laat zich, mits tijdig opgemerkt, vaak goed behandelen. De hoefsmid zal de ontstoken delen van de straal wegsnijden. Daarna is de straal goed te behandelen met uitdrogende en desinfecterende middelen.

Een zoolzweer of hoefzweer kan erg pijnlijk zijn voor het paard. Het is een ontsteking die wordt veroorzaakt doordat vuil door de hoef naar binnen dringt, ook kan een kneuzing van de hoeflederhuid ontstoken raken. In de zoolzweer krijgen bacteriën de kans om zich te ontwikkelen.

Het paard loopt van de één op andere dag kreupel, soms zelfs zo ernstig dat het paard het aangedane been nauwelijks wil belasten. Raadpleeg direct een dierenarts of hoefsmid, deze zal proberen de druk van de zoolzweer weg te halen door  hoorn weg te snijden tot het punt waar de ontsteking zich bevindt.

Bij een duidelijk aanwezige ontsteking vloeit het ontstekingsvocht er meteen uit en is de druk verminderd. Meestal loopt het paard vanaf dat moment niet (erg) kreupel meer. Na het blootleggen van de ontsteking wordt de hoef met een ontsmettend middel gedesinfecteerd. In sommige gevallen wordt de hoef enige tijd verbonden om de zoolzweer te laten herstellen onder schone omstandigheden.

Als de ontsteking geen uitweg naar de zool vindt, is het mogelijk dat de ontsteking zich een weg naar boven baant en via de kroonrand naar buiten komt. Ook kan de zoolzweer zich uitbreiden onder het hoorn van de zool, men spreekt dan van een ondermijnde zool of zoolabces. Dit heeft weer een langdurig herstelproces tot gevolg. Op tijd handelen bij een zoolzweer is dus een must.

Een goede hoornkwaliteit voorkomt dat de hoeven van een paard gaan barsten of brokkelen. Wanneer de hoeven te droog zijn, kunnen deze vanaf de draagrand gaan afbrokkelen. Maar ook onvoldoende beweging of het te lang laten zitten van de ijzers geeft kleine barsten in de hoeven die kunnen gaan afbrokkelen.

Geef een paard dus voldoende beweging en verzorg de hoeven regelmatig met vochtinbrengende hoefverzorgingsproducten. Ongeacht of je paard op ijzers staat is het verstandig de hoefsmid elke 6-8 weken de hoeven te laten verzorgen. Om het hoefhoorn te ondersteunen ekan een supplement met biotine gegeven worden.

Net als brokkelhoeven kan een scheur in de hoornwand door onvoldoende hoefverzorging ontstaan. Ook door een trauma, zoals bijvoorbeeld het betrappen van het ijzer, kan er een beschadiging worden veroorzaakt. De meeste scheuren lopen verticaal in de richting waarin de hoornpijpjes liggen. Deze hoornpijpjes splijten ten opzichte van elkaar waardoor de scheur ontstaat. Een scheur ontstaat meestal vanaf de draagrand.

Kleinere scheurtjes hoeven geen problemen op te leveren al verdienen deze ook aandacht van de hoefsmid. Wanneer een scheur dieper wordt, kan dit problemen geven bij de hoeflederhuid. In zo’n geval zal de gehele scheur uitgesneden worden door de hoefsmid waardoor de scheur niet verder kan splijten en een gezonde hoefgroei wordt bevorderd. Indien de scheur groot is kan de hoefsmid er voor kiezen om de ontstane ruimte op te vullen met kunsthoorn. Op deze manier blijft de mechanische belasting van de hoef gelijk verdeeld.

De behandeling van een hoefscheur kan maanden duren en de ernst hiervan moet niet worden onderschat.

Wanneer de verbinding tussen de hoeflederhuid en de hoornschoen lost laat, spreekt men van een losse (hoef)wand.

Een losse wand kan een aantal oorzaken hebben:

• Het paard is hoefbevangen geweest. Door de ontsteking tussen de hoeflederhuid en hoornlamellen is de verbinding verwijd en kan de wand los komen van het hoefbeen (kanteling of zinking). Wanneer de ontsteking is verdwenen, kan er ruimte tussen de hoeflederhuid en de hoornschoen ontstaan die vervolgens een losse wand vormt.
• Door een ontsteking welke door bacteriën/schimmels onderin in de witte lijn wordt veroorzaakt. De bacterie gaat via de lamellen naar boven. Door de ontsteking ontstaat ruimte tussen de lamellen. Dit wordt ook wel White Line Disease genoemd.

Op de röntgenfoto van een hoefbevangen paard is goed te zien dat de punt van het hoefbeen bijna door de zool is gezakt.

Bij White Line Disease (of wittelijnziekte) wordt de witte lijn aangetast door een schimmel en/of bacterie. Het is te herkennen aan een korrelige witte structuur en leidt in ernstige gevallen tot een losse hoefwand.

De behandeling van White Line Disease verdient een adequaat optreden van de hoefsmid. Het aangetaste weefsel wordt in zijn geheel weggehaald. De hoornwand is op die plek weggesneden tot een gezonde aanhechting van het hoorn is bloot gelegd.

De plek dient herhaaldelijk met een schimmeldodend middel ingesmeerd te worden. Doordat in sommige gevallen enkele centimeters aan hoorn is weggesneden, kan het maanden duren voordat de hoef weer volledig is aangegroeid.

Straalkanker is een ontsteking in de hoeflederhuid met weefselverandering tot gevolg. Deze vorm van kanker komt met name voor in de straal waar de naam ‘straalkanker’ ook vandaan komt. Bij straalkanker gaat het niet om ‘kanker’, maar om een ontsteking met overmatige en afwijkende hoorngroei tot gevolg.

De precieze oorzaak van het ontstaan van straalkanker is onbekend, maar aangenomen wordt dat het om een chronische ontsteking en irritatie van de hoeflederhuid gaat. Door ontstekingsveranderingen van de hoornproducerende cellen is de kwaliteit van het geproduceerde straalhoorn slecht. Straalhoorn dat bij hoefkanker wordt aangemaakt is zacht, kazig, korrelig, vaak pijnlijk bij aanraking of behandeling en snel bloedend.

Het verschil tussen rotstraal en straalkanker is in een begin stadium moeilijk te herkennen. Wanneer bij straalkanker echter niet tijdig wordt ingegrepen, kan het de hele hoef aantasten.

Als een paard met zijn hoef in een scherp voorwerp stapt en het voorwerp dringt de hoef binnen, dan wordt dit een nageltred genoemd. Een nageltred is een spoedgeval waarbij medisch advies moet worden ingewonnen.

Als het voorwerp zich nog in de hoef bevindt dan zal het paard meestal meteen kreupel lopen door de drukking die door het voorwerp wordt veroorzaakt. Neem direct contact op met een dierenarts voordat er verdere actie wordt ondernomen. In overleg met de dierenarts kan ervoor worden gekozen om het voorwerp te laten zitten totdat de dierenarts ter plaatse is. Op die manier kan beter worden ingeschat tot waar het voorwerp de hoef is binnengedrongen dan wanneer het voorwerp al verwijderd is.

Afhankelijk van de anatomische structuren die geraakt zijn kan de behandeling variëren van eenvoudig (vergelijkbaar met de behandeling van een hoefzweer) tot zeer gecompliceerd. Indien er niet tijdig wordt ingegrepen neemt de kans op ernstige complicaties toe.

Tekst in samenwerking met Martsje Bergsma